ช่วยชีวิตอย่างไร เมื่ออาหารติดคอหรือสำลักสิ่งแปลกปลอม

การสำลัก (Choking) คือ ภาวะทางเดินหายใจถูกอุดกั้นจากสิ่งแปลกปลอม เกิดจากมีเศษอาหาร ของเหลวหรือสิ่งของชิ้นเล็กๆ หลุดเข้าไปติดในทางเดินหายใจส่วนต้น (ลำคอ กล่องเสียง ท่อลม) หากเป็น อุดกั้นแบบไม่สมบูรณ์ (Partial Airway Obstruction) ผู้ป่วยจะยังสามารถไอหรือพูดได้ ร่างกายจะพยายามขับดันสิ่งที่หล่นลงไปให้หลุดออกมา ซึ่งหากหลุดออกมาได้ก็จะไม่มีอาการรุนแรง เป็นการสำลักชั่วครู่และกลับมาหายเป็นปกติ แต่ถ้าเป็น อุดกั้นแบบสมบูรณ์ (Complete Airway Obstruction) เศษอาหาร ของเหลว หรือสิ่งแปลกปลอมนั้นมีขนาดใหญ่ ไม่สามารถขับออกมาได้จนไปปิดกั้นทางเดินหายใจ ผู้ป่วยจะหายใจไม่ได้ ร่างกายและสมองขาดออกซิเจน การสำลักจึงเป็นภาวะฉุกเฉินที่อาจนำไปสู่การเสียชีวิตได้หากไม่ได้รับการช่วยเหลืออย่างทันท่วงที

ก่อนที่จะให้การช่วยเหลือใด ๆ ควรตรวจสอบก่อนว่าผู้ป่วยหายใจได้หรือไม่ พูดได้หรือไม่ และไอได้หรือไม่ หากผู้ป่วยยังไอหรือพูดได้ ให้พยายามกระตุ้นให้ผู้ป่วยไอแรงๆ เพื่อขับสิ่งแปลกปลอมออกมาด้วยตนเอง หากผู้ป่วยไม่สามารถพูดหรือหายใจได้ ให้รีบโทรศัพท์แจ้งเหตุฉุกเฉิน 1669 ทันที และให้การปฐมพยาบาลตามขั้นตอนต่อไปนี้

การปฐมพยาบาลสำลักสิ่งแปลกปลอมในผู้ใหญ่และเด็กโต

หากผู้ป่วยไม่สามารถไอหรือพูดได้ ให้ใช้เทคนิค Heimlich Maneuver หรือการรัดกระตุก ดังนี้

  1. ผู้ช่วยเหลือยืนด้านหลังผู้ป่วย สอดเข่าข้างใดข้างหนึ่งเข้าไประหว่างขาเพื่อรับน้ำหนัก ใช้แขนทั้ง 2 ข้างโอบรอบเอวผู้ป่วย
  2. ใช้มือข้างที่ไม่ถนัดกำหมัด โดยเก็บนิ้วหัวแม่มือไว้ในกำปั้น แล้ววางกำปั้นไว้เหนือสะดือและใต้ลิ้นปี่ของผู้ป่วย
  3. ใช้มืออีกข้างจับกำปั้นไว้ แล้วออกแรงกระตุกแขนทั้ง 2 ข้างเข้าหาลำตัว ทำการอัดมือที่กำหมัดไว้ขึ้นด้านบนอย่างรวดเร็วและแรง (ทำท่าคล้ายกับการยกตัวผู้ป่วยขึ้น)
  4. ทำการรัดกระตุกจำนวน 5 ครั้งติดต่อกัน จนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา หรือผู้ป่วยหมดสติ
  5. กรณีผู้ป่วยหมดสติ ไม่รู้สึกตัว ให้จับผู้ป่วยนอนราบลงกับพื้น เปิดทางเดินหายใจ ตรวจดูการหายใจ หากผู้ป่วยหัวใจหยุดเต้นให้ทำการฟื้นคืนชีพโดยการกดหน้าอก (CPR)

การปฐมพยาบาลสำลักสิ่งแปลกปลอมในทารก (อายุต่ำกว่า 1 ปี)

การปฐมพยาบาลในทารกไม่ใช้วิธี Heimlich Maneuver แต่จะใช้วิธีการตบหลังและกดหน้าอก ดังนี้

  1. จับทารกนอนคว่ำหน้าบนแขนข้างหนึ่ง โดยให้ศีรษะอยู่ต่ำกว่าลำตัว
  2. ใช้ส้นมือตบลงตรงกลางหลังทารก (ระหว่างสะบัก 2 ข้าง) เร็วๆ และหนักแน่น 5 ครั้ง
  3. หากยังไม่ออก พลิกตัวทารกหงายขึ้นบนแขน ให้ศีรษะอยู่ต่ำกว่าลำตัว
  4. ใช้นิ้วชี้กับนิ้วกลาง กดหน้าอกบริเวณกึ่งกลางระหว่างหัวนม 5 ครั้ง
  5. ทำสลับกันจนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา หรือทารกไม่ตอบสนอง

การปฐมพยาบาลสำลักสิ่งแปลกปลอมด้วยตนเอง

หากอยู่คนเดียวและไม่มีใครให้ความช่วยเหลือ สามารถทำการรัดกระตุกด้วยตัวเองได้ ดังนี้

  1. กำมือข้างหนึ่ง แล้ววางไว้เหนือสะดือและใต้ลิ้นปี่
  2. ใช้มืออีกข้างจับมือที่กำไว้
  3. ออกแรงกระตุกมือเข้าด้านในและขึ้นด้านบนอย่างรวดเร็ว
  4. อีกวิธีคือการพิงลำตัวส่วนบนกับขอบโต๊ะหรือเก้าอี้ แล้วกดกระแทกบริเวณท้องเพื่อขับสิ่งแปลกปลอมออกมา

การปฐมพยาบาลสำลักสิ่งแปลกปลอมในผู้ป่วยที่นั่งรถเข็น (หรือคนรูปร่างใหญ่)

กรณีที่ผู้ป่วยนั่งรถเข็นหรือคนรูปร่างใหญ่ ให้ใช้เทคนิค Heimlich Maneuver ในท่านั่ง ดังนี้

  1. นำรถเข็นชิดผนังห้อง ล็อคล้อทั้ง 2 ข้าง / นำผู้ป่วยนั่งเก้าอี้ที่มีพนักพิงแข็งแรง นำเก้าอี้ชิดผนังห้อง
  2. ผู้ช่วยเหลือนั่งชันเข่าในลักษณะย่อลงหน้าผู้ป่วย
  3. ใช้สองมือประสานกัน แล้ววางระหว่างเหนือสะดือและใต้ลิ้นปี่ของผู้ป่วย
  4. ออกแรงดันหน้าท้องผู้ป่วย ในแนวเฉียงขึ้นด้านบน 5 ครั้งติดต่อกัน
  5. กรณีผู้ป่วยหมดสติ ไม่รู้สึกตัว ให้นำผู้ป่วยลงจากรถเข็น นอนราบลงกับพื้น เปิดทางเดินหายใจ หากผู้ป่วยหัวใจหยุดเต้นให้ทำการฟื้นคืนชีพโดยการกดหน้าอก (CPR)

การจัดท่าพักฟื้นผู้ป่วยระหว่างรอรถพยาบาล

หลังจากสิ่งแปลกปลอมหลุดออกมาแล้ว หากผู้ป่วยยังคงหมดสติแต่ยังหายใจ ให้จัดท่าผู้ป่วยใน ท่าพักฟื้น (Recovery Position) เพื่อป้องกันการสำลักซ้ำหรือการอุดกั้นทางเดินหายใจ ดังนี้

  1. ให้ผู้ป่วยนอนราบ วางแขนข้างหนึ่งตั้งฉากกับลำตัว นำมืออีกข้างมาวางข้างแก้ม
  2. พับเข่าที่อยู่ด้านบนขึ้น 90 องศา ใช้มือจับที่หัวไหล่และสะโพกพลิกตัวผู้ป่วยให้นอนตะแคง
  3. ดึงศีรษะไปด้านหลังเล็กน้อย เพื่อเปิดทางเดินหายใจ
  4. จัดท่าผู้ป่วยให้มั่นคงรอจนกว่ารถพยาบาลจะมา หากรอนานกว่า 30 นาทีให้พลิกตัวผู้ป่วยไปอีกข้าง

การปฐมพยาบาลที่ถูกต้องและรวดเร็วเป็นหัวใจสำคัญในการช่วยเหลือผู้ที่สำลักสิ่งแปลกปลอม การเรียนรู้วิธีการเหล่านี้ไว้จะช่วยเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิตได้อย่างมาก หากมีข้อสงสัยหรือต้องการฝึกปฏิบัติเพิ่มเติม ควรเข้ารับการอบรมการปฐมพยาบาลเบื้องต้นจากหน่วยงานที่เชี่ยวชาญ เพื่อให้สามารถช่วยเหลือได้อย่างถูกต้องและปลอดภัยที่สุด

ดาวน์โหลดคู่มือการช่วยชีวิตเมื่อสำลักสิ่งแปลกปลอม ในรูปแบบ PDF

มูลนิธิชัยอนันต์: สนับสนุนผู้ให้เพื่อสังคมที่ยั่งยืน

www.chaianan.or.th

ติดต่อสอบถามโทร. 09-3000-3333

LINE : @Chaianan หรือคลิก : https://lin.ee/MsXI91u

แชร์บทความนี้